Gdy czytam popularnonaukowe książki, czy to Briana Greene’a, Stephena Hawkinga, Rogera Penrose’a, czy Michio Kaku, z wielką ciekawością chłonę przemycane przez nich niby przypadkiem przekazy z naukowego podwórka. A to, że jakaś geometria powinna nosić inną nazwę, bo wynalazł ją ktoś wcześniej, a to, że na pewne tematy nie wypadało się przez wiele lat wypowiadać, bo można było narazić się na śmieszność lub w ogóle złamać karierę, to znów o dzisiaj już żenujących, a jeszcze niedawno wszechobecnych błędach w założeniach astronomicznych…

Gdy dodaję do tego historię paradoksu Olbersa i przypominam sobie osobę, która go po raz pierwszy rozwiązała, piaskownica naukowców jawi się dokładnie tak samo jak wszystkie inne piaskownice – jest to zbiór zwykłych ludzi, pełnych jak najbardziej ludzkich słabości, wśród których prym wiodą mechanizmy obrony osobowości, których działanie wywołuje lawinę objawów zarówno osobniczych jak i zbiorowych.

Olbers zadał pytanie, dlaczego nocne niebo jest czarne. Skoro w każdym punkcie nieboskłonu istnieje jakaś gwiazda, powinniśmy ją widzieć, zatem nocne sklepienie powinno świecić oślepiającym blaskiem. Kaku pisze, że do 1987 roku w 70% podręczników astronomicznych wyjaśnienie tego paradoksu było nieprawidłowe. Tymczasem 140 lat temu Edgar Alan Poe w książce opublikowanej pod koniec życia „Eureka: poemat prozą”, rozwiązał ten paradoks: „[…] odległość niewidzialnego tła [jest] tak olbrzymia, że żaden promień stamtąd w ogóle nie mógł jeszcze do nas dotrzeć.” Kosmolog Edward Harrison, który jako pierwszy odkrył słowa Poego, napisał: „[…] byłem zdumiony: jak to możliwe, że poeta, w najlepszym przypadku człowiek zajmujący się amatorsko nauką, dostrzegł poprawne wyjaśnienie już 140 lat temu, podczas gdy w naszym gronie błędne rozwiązanie… jest cały czas przedstawiane studentom?”

Potem do nomen omen poetyckiego rozwiązania dodano jeszcze trochę szczegółów (np. takich, że de facto niebo nie jest czarne, bo jest pełne mikrofalowego promieniowania tła, i to wina naszych oczu, że tego nie widzimy), ale ogólnie rozwiązanie nie-naukowca pozostało prawdziwe.

Nasuwają mi się przy takich passusach dwie refleksje. Pierwszą skierowałbym do pana Edwarda Harrisa tudzież jemu podobnych, i brzmiała by chyba jakoś tak: jeśli taki przypadek zdarzył się raz, nic nie stoi na przeszkodzie, by nie zdarzył się drugi i trzeci i to nie kiedyś w przyszłości (bo że w przeszłości tak było, już wiemy), ale teraz, tu i teraz. W związku z tym trzeba bacznie się przyglądać wszelkim „oczywistościom” nawet w świecie nauki i nie przystawać na jakieś prawdy tylko dlatego, że wszyscy twierdzą, że są w mocy. Druga refleksja jest bardziej ogólna: mam wrażenie, że ludzie siedzący w nauce mogą nie dostrzegać, że osoby poza uniwersyteckimi murami (siebie wliczam w to grono) także potrafią czytać i myśleć, i nawet jeśli zajmują się czymś nienaukowym (pisanie książek beletrystycznych naukowe nie jest), mogą wpadać na interesujące, nawet naukowców pomysły…

Co udowodnił pan Poe i nie tylko on.

Ten wpis został opublikowany czwartek, 10 Marzec 2011 o 11:17 i jest zaszufladkowany do kategorii Wpisy różne. Możesz śledzić wszystkie odpowiedzi do tego wpisu poprzezkanał RSS 2.0. Możesz dodać odpowiedź lub trackback ze swojej strony.